PIŠE: PROF. DR PAVLE NIKOLIĆ,
prof. Ustavnog Prava
Ako je tačno da je istorija učiteljica života, onda je neophodno u raspravi o problemu položaja Vojvodine kao autonomne pokrajine u ustavnom uređenju Srbije, između ostalog, obratiti pažnju i na njen ustavni položaj koji je imala u bivšoj Jugoslaviji. To podsećanje može korisno da posluži da se otklone mnoge zablude, spreči ponavljanje ranije učinjenih grešaka i slično.
Pre svega, treba se podsetiti da su autonomne jedinice (Vojvodina i Kosovo i Metohija) stvorene 1945. samo u Srbiji arbitrenom voljom tadašnjih komunističkih vlastodržaca, iako su isti, zvanično formulisani razlozi za njihovo obrazovanje, postojali i u nekim drugim republikama – u Hrvatskoj (Dalmacija, Dubrovnik, Istra, Slavonija…), u Makedoniji (zapadni deo naseljen većinskim albanskim stanovništvom), i drugde. To je bio prvi korak politike ondašnjih upravljača usmerene na slabljenje Srbije kao najveće i najmnogoljudnije federalne jedinice i destrukciju Srbije kao države. Drugi korak bilo je pretvaranje tih autonomnih jedinica u kvazi federalne jedinice i kvazi države 1971, odnosno 1974. godine.
Ustavom SFRJ od 1974. (i Ustavom Srbije od iste godine) stvoren je "model" autonomije potpuno nepoznat teoriji i praksi u svetu, "model" koji je naučno neobjašnjiv, a politički neprihvatljiv i apsurdan.
Dve su bitne karakteristike ove potpuno izvitoperene prirode autonomnih pokrajina. Prvo, one su, formalno i faktički, postale "konstitutivni elemenat" federacije i federativnog uređenja uopšte. To je značilo da su pokrajine tretirane kao subjekt federacije i federativnog uređenja, posed socijalističkih republika. Između ostalog, to se ispoljavalo u tome što su one, kao i republike, bile nosioci originernih ovlašćenja vlasti, bile su direktno zastupljene u svim organima federacije i to, po pravilu, jednako kao i republike, zajedno (ravnopravno) sa republikama su vršile najvažnije funkcije federacije (sa, praktično, pravom veta), i drugo. Drugo, u biće pokrajina su uneti krupni elementi "državnosti": pokrajine su imale svoje ustave, pravo na samoorganizovanje, imale su organe koji su svojstveni isključivo državama (predsedništvo, ustavni sud, vrhovni sud), suvereno su odlučivale o svojim granicama, imale su svoje zakonodavstvo koje je znatno prošireno i, u odnosu na savezno zakonodavstvo, izjednačeno sa zakonodavnim pravima republika, uživale su sudsku i ustavno-sudsku autonomiju, pa je Srbija time bila lišena mogućnosti da putem sudstva obezbeđuje pravni poredak Republike…
Sve je to dovelo do skoro potpunog izjednačavanja pokrajina s republikama, do jednakog položaja pokrajina i republika u federaciji i jednakog uticaja na vršenje federalne vlasti. Naravno, to je imalo pogubne posledice na Srbiju – drastično je narušen Ustavom utvrđeni status Srbije. Tako, Srbija nije više bila zastupljena u federaciji kao ostale republike, jer njeni predstavnici nisu više bili predstavnici Republike kao celine, pošto su pokrajine posebno bile zastupljene. Dalje, Srbija nije više učestvovala u vršenju federalne vlasti kao ostale republike, jer su pokrajine samostalno i odvojeno od Srbije u tome učestvovale. Na taj način, Srbija nije više imala u federaciji isti ustavno-pravni status kao ostale republike, pa i nije bila ravnopravna s njima. Takođe, Srbija je bila drastično ograničena u vršenju svog suvereniteta na teritoriji Republike, pa se delovanje njenih organa svodilo na teritoriju Republike bez pokrajina. Praktično, Srbija je bila razbijena na tri ustavno-pravna područja, od kojih su dva (to su bile pokrajine) formalno ustavno konstituisana, dok treće područje (tzv. uža Srbija) to nije bila.
Dobro procitajte…i upamtite. Ne govorim dzabe da Vojvodina ima pravo da se odvoji.
Vojvodini je status Pokrajine iz Ustava 1974 – NEUSTAVNO I NEZAKONITO UKINUT – te ona ima pravo da taj akt smatra nevazecim i nistavim – i da se pozove na svoja prava i polozaj Ustava iz 1974.
Kazem Vam da je pitanje toliko "skakljivo" – da se strucnjaci – pogotovo iz Srbije – NE USUDJUJU – da debatuju – jer se zna sta je rezultat.
A rezultat je:
DA VOJVODINA IMA PRAVO NA OTCEPLJENJE – PREMA USTAVU IZ 1974 – KOJI JE DEFACTO I DALJE NA SNAZI U VOJVODINI – JER SU NJENA PRAVA – NEUSTAVNO I NEZAKONITO – OD STRANE MILOSEVICA – ODUZETA.
VOJVODINA JE BILA KONSTITUTIVNI ELEMENAT – I ONA IMA PRAVA NA REDEFINICIJU ODNOSA SA SRBIJOM.
U VOJVODINI SE MOZE RASPISATI REFERENDUM PO NJENOM PITANJU – I ON NE VAZI ZA TERITORIJU UZE SRBIJE – JER – KAKO SMO REKLI – VOJVODINA IMA POSEBAN STATUS – I IMA PRAVA DA ODLUCUJE O SEBI – BEZ MESANJA DRUGIH.
