Logor Trnopolje

Photo: genocideinbosnia.files.wordpress.com

U gradovima širom BiH u narednih četrdeset dana bit će organizovano potpisivanje peticije u cilju prikupljanja podrške javnosti za donošenje Zakona o pravima žrtava torture na državnom nivou

Potpisivanje peticije organizuje udruženje "Vive žene" iz Tuzle u saradnji sa savezima logoraša BiH i Tuzlanskog kantona, Hrvatskom udrugom logoraša Srednjobosanskog kantona i Udrugom zatočenih Brčko Distrikta.

Građani će moći potpisati peticiju u Cazinu, Bihaću, Busovači, Ključu, Tuzli, Hadžićima, Sarajevu i Goraždu.

Suzdina Bijedić, koordinatorica projekta "Mreža - Zajedno protiv torture u BiH", tvrdi da je cilj peticije informisanje šireg društva da žrtve rata još uvijek nemaju riješen status.

"Želimo da nam građani na ovaj način daju podršku, ne bismo li konačno ubijedili političare da pristupe rješavanju ovog problema. Procjenjuje se da u BiH trenutno ima oko 200.000 osoba koje su bile žrtve torture i koje još uvijek čekaju da država prizna njihova prava", kazala je Bijedić.

Zakonom o žrtvama torture, tvrde organizatori, bivšim logorašima i žrtvama torture bio bi obezbijeđen takozvani osnovni paket prava, odnosno zdravstvena, socijalna i radno-pravna prava koja su garantirana međunarodnim konvencijama, a odnose se na materijalne i nematerijalne reparacije.

"Prema analizama, oko 80 posto žrtava torture ne može ostvariti prava jer u postojećim entitetskim zakonima postoje diskriminatorske odredbe koje su u suprotnosti sa Evropskom konvencijom za prevenciju torture", kazala je Bijedić.

"Vlasti se uglavnom pravdaju da nemaju sredstva za provedbu ovakvog zakona, ali mi mislimo da će ih procesi pokrenuti tužbama logoraša natjerati da promisle kako riješiti pitanje žrtava torture."

U BiH je do sada podneseno više hiljada tužbi bivših logoraša protiv entiteta ili države, a sudovi su u njihovu korist donijeli nekoliko stotina presuda. Međutim, do sada je samo nekoliko presuda potvrđeno i isplaćeno.

Bijedić je dodala i da očekuje da će Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice BiH u narednih desetak dana predstaviti prijedlog zakonskog rješenja.

Projekat "Mreža - Zajedno protiv torture u BiH" finansijski je podržala Evropska unija.

Author: Sean Gallup

Pouzdane brojke o srpskim žrtvama na području Bratunca srpska strana dosad nije uspela da predstavi, što ne čudi s obzirom na to da Srbi najviše vole da broje žrtve Srebrenice. Profesionalni negatori genocida okupljeni oko kvazinaučne organizacije „Istorijski projekat Srebrenica“ sastavili su doduše antologiju pod naslovom „Srpske žrtve Srebrenice 1992-1995.“, ali čak i oni u uvodu u nju priznaju da su dosad uspeli utvrditi „samo“ 705 žrtava, uz opasku da „taj broj će se menjati“. Verovatno se pripremaju za kopanje po mezariju u Potočarima, jer su upravo tamo, prema njihovom lideru Stefanu Karganoviću, lukavi Bošnjaci sakrili veliki broj srpskih ostataka

Od bezbrojnih spomenika poginulima u ratu, kojima Srbi označavaju teritoriju na mestima najintenzivnijeg „stvaranja Republike Srpske“, upravo ovaj je za mene najopsceniji, valjda zato što sam ga prvi put videla putujući iz Zvornika prema Srebrenici. Naprosto je nemoguće da ga ne primetimo: krst od mermera u visini od 5,5 metara, sa neizbežnim srpskim orlom, zastavom, uvek svežim cvećem i ćiriličnom posvetom „srpskim vojnicima i civilnim žrtvama odbrambeno otadžbinskog rata i srpskim žrtvama Drugog svjetskog rata regije Birač i srednjeg Podrinja Republike Srpske“. Odmah ispod je ćirilicna matematika: „od 1992. do 1995. godine 3.267 srpskih žrtava, od 1941. do 1945. godine 6.469 srpskih žrtava“.

U takmičenju za najveći neukus Srpske sa samim spomenikom u Kravici pobedu bi mogla odneti jedino svečana ceremonija njegovog otkrivanja, koju je svojim pristustvom, pored naravno entitetske vrhuške, uveličao vladika Kačavenda, i koja je - gle iznenađenja! - bila održana 12. jula, za Petrovdan, 2005. godine, pukim sticajem okolnosti na desetu godišnjicu genocida u Srebrenici, udaljene odavde nekih 20 kilometara.

Svi su Srbi Bratunčani

Da je Kravica spaljeno srpsko selo i mesto zločina nije sporno, činjenica ostaje ipak da su se pomenuti događaji odigrali na pravoslvani Božić 1993., dakle nekih šest meseci od Petrovdana. Otkud baš taj datum za njegovo obeleživanje, nije jasno.

Ali to samo jedna u nizu nedoumica. Jer gde počinje priča o srpskim žrtvama, tamo prestaje logika.

„Igrom slučaja, na spisku ubijenih Srba ovdje u opštini je prva moja tetka, a ona je umrla u Hadžićima“, kaže mi Čedomir Glavaš, predsednik nevladine organizacije Odisej, inače izbeglica iz Sarajeva. Njegova priča je uostalom simptomatična za ovo područje: 1992. zajedno sa porodicom pobegao je do „oslobođene“ tada istočne Slavonje („ali možes zamisliti kako smo tamo prolazili s tim prezimenom“) da bi se 1994. vratio na prostore koje su oko Sarajeva okupirali Srbi. Nakon potpisivanja Dejstonskog sporazuma i priključenja ovih područja Federaciji, Glavaševi su se preselili u Bratunac, zajedno s fabrikom gde je radila njegova majka i... leševima članova svoje familije.

Photo: tripod.com

Šta su sve Srbi „pakovali u kofere“ prilikom razmene stanovništva potvrđuje mi Refik Begić, jedan od prvih bošnjačkih povratnika u Bratunac i kandidat za načelnika opštine na ovogodišnjim izborima.

„Nakon potpisivnja Dejtonskog mirovnog sporazuma veliki broj porodica srpske nacionalnosti vršio je ekshumaciju grobalja na područiju Sarajeva i dovodio neke ljude i kopao ih ovdje. Srpsko pravoslavno groblje prošireno je na bošnjačke zemlje iz razloga, što su ljudi dovoženi ovdje i sahranjivanji tu. Ako se napravi lista poginulih Bratunčana vidićete, da ostale žrtve, kao sto su žrtve iz Olova, iz Zenice, iz Sarajeva, sve su one dodate na spisak poginulih Bratunčana.“

„Veliki broj sarajevskih Srba su upisani da su ubijeni u Kravici i u okolnim selima“, nastavlja svoju priču Glavaš, „i to je samo jedan super materijal za manipulaciju. Što je mojih više ubijeno to sam ja bolji. To je fantastično kako to političari rade. Njima sto gore sto dole to je ništa, njima su hiljade bitne. Ako je samo stotinu ubijeno onda vi niste ništa izgubili.“

A ako niste žrtve, možda ste tada zločinci?

Ko je mrtviji

Nije slučajno da je baš Bratunac glavno uporište „bitke za mrtve“. Samo 11 kilometara odavde nalazi se mesto, kojem Srbi s takvom upornošću pokušavaju kontrirati, Srebrenica, a praktično odmah nakon izlaska iz grada zateći će nas beli nišani Memorijalnog centra Potočari.

Od ružnih prizora koji ih podsećaju na neslavnu prošlost Bratunčani se brane kako znaju.

„Ono što je u ovom momentu na snazi, ono sto ja vidim, to je obilježivanje teritorije spomenicima“, objašnjava mi Čedomir Glavaš. „Mora biti što više zvonika, što više minareta. To je takmičenje. To je po meni besmisleno, ali to je takav trend.“

I tako su na ovom području spomenici srpskim žrtvama sastavni su deo pejzaža. Osim Kravice naćićemo ih u Skelanama, Ćosićima, tu je i Krst na vojničkom groblju u Bratuncu ispred kojeg je 2010. najveći srpski stručnjak za genocid, Milorad Dodik, negirajući još jednom da se on dogodio u Srebrenici, poručio: „Ako je bio genocid, onda se desio ovdje, u Podrinju.“

Da je prvom Srbinu BiH stalo do činjenica, upoređivanje srpskih i srebreničkih žrtava moralo bi ga jako razočarati.

Pre svega, kako kako mi kaže Glavaš,  „Srebrenica se odnosi na sam grad, dok srpske žrtve na celu regiju Birač (Srebrenica, Bratunac, Vlasenica, Milići, Zvornik, Šekovići)“. S druge strane, žrtvama Ratka Mladića postali su mahom civili, dok o Srbima čak i otac negacije genocida, inače osnivač i predsednik „Instituta za istraživanje srpskih stradanja u XX vijeku“, Milivoje Ivanišević, u omiljenoj studiji Srba „Lična karta Srebrenice“, tvrdi da je 880 od 3.262 ubijenih bili vojnici VRS (što opet stara sumnju: otkud još petorica dodanih na kravickom krstu?).

Naporan rad srpskih matematičara, osim za zdrav mozak, štetan je i po bratunačku bošnjačku zajednicu.

„Nepovjerenje u procesu povratka postoji iz tog razloga što se uvijek pokušavalo izjednačiti srpske žrtve i te iz Srebrenice“, kaže Rafik Begić, „A u opštini Bratunac prije rata bilo je i Bošnjaka [i to u nezanemarivom broju 21.535 od 33.619 sveukupnog broja stanovnika opštine]. I sad kao da se nama ovdje nije ništa dogodilo, iako sam ja direktno sretao te ljude koji su bili direktno involvorani u nestanke i dan danas ih srećem.“ Begić spominje tu Miodraga Josipovića, ratnog šefa policijske stanice, a posle rata načelnika opštine Bratunac. Njegovu blistavu političko-zločinačku karijeru zaustavio je visoki predstavnik Wolfgang Petritsch, smenjujući ga iz te pozicije 2001. za podsticanje nacionalni tenzija i opstrukciju povratka. Josipović se danas bavi mlinarstvom kod Skelana, a o svom teškom životu voli razgovarati s prijateljskim izaslanicima Željka Kopanje.

Neosuđenih i neosumnjičenih bismo u Bratuncu našli naravno mnogo više. Ti ljudi se redovno pojavljuju u haškim svedočenjima u slučaju Srebrenica („Ratko Mladić posalo je mene i Ljubišu Simića, predsjednika skupštine, u Potočare na humanitarni zadatak’, da djelimo hleb i vodu“, izjavio je, na primjer, Srbislav Davidović, ratni predsednik skupštinskog Izvršnog odbora), bili su tu i tokom suđenja Slobodanu Miloševiću (svedok B-1070 govori naprimjer o prisutnima u osnovnoj skoli „Vuk Karadžić“ gde su paramilitarne formacije zatočile oko 1.000 Bošnjaka, iz kojih je samo nekih 400 preživelo).

Nažalost, lokalni zločinci i ubijeni Bratunčani bošnjacke nacionalnosti očigledno su se izgubili u svesrpskom opsesivnom traženju „naših“.

Photo: EPA

Neznanje, majka uspeha

Pouzdane brojke o srpskim žrtvama na području Bratunca srpska strana dosad nije uspela da predstavi, što ne čudi s obzirom na to da Srbi najviše vole da broje žrtve Srebrenice. Profesionalni negatori genocida okupljeni oko kvazinaučne organizacije „Istorijski projekat Srebrenica“ sastavili su doduše antologiju pod naslovom „Srpske žrtve Srebrenice 1992-1995.“, ali čak i oni u uvodu u nju priznaju da su dosad uspeli utvrditi „samo“ 705 žrtava, uz opasku da „taj broj će se menjati“. Verovatno se pripremaju za kopanje po mezariju u Potočarima, jer su upravo tamo, prema njihovom lideru Stefanu Karganoviću, lukavi Bošnjaci sakrili veliki broj srpskih ostataka.

„Moj prijedlog, skupštini upućen u periodu 2001-2002. godine, je bilo da Skupština opštine napravi komisiju i da napravi azbučni spisak ljudi, Bratunčana, koji su poginuli tokom rata“, kaže mi Refik Begić, „Ali oni su to odbili. Ovo srpska strana odbija iz razloga što želi preuveličati i izjednačiti žrtve.“

Upitan o stvarnim brojkama, Begić odgovara: „Na tom spisku je, po mojoj proceni, četiri i po hiljade Bratunčana. Znači i Srba i Bošnjaka.“

Slične inicijative SDA pokušava povremeno ponoviti. Govori mi o tome Čedomir Glavaš, „Ja sam prije par dana bio na okruglom stolu, gdje su bili prisutni odbornici ispred SDA, koji su predložili, 'ajmo mi napraviti našu komisiju za brojanje žrtava, kao što IDC radi u Sarajevu.“ Odgovor je izostao.

Borbu za status najveće žrtve rata, Begić kratko komentira: „Tako se cementiraju ti blokovi što nije dobro. A mi jedni bez drugih jednostavno ne možemo, ovdje su Srbi upućeni na Bošnjake i Bošnjaci na Srbe.“

Glavaš ju, pak, smatra jednostavno neumesnom: „To je za mene vulgarno i nepristojno na takav način pričati o nečijim životima.“

Nekrofili ispod krsta imaju ipak druge brige. Ljudi, ovakvi živi, potpuno su im nezanimljivi.